Canlılar Alemi Bakteri – Arke
Canlılar Alemi Bakteri - Arke
CANLI ALEMLERİ
ve
ÖZELLİKLERİ
BAKTERİLER
Giriş:
- Bakteriler, canlıların yaygın ve önemli bir kısmını oluşturmasına rağmen bu mikroorganizmaların besin üretiminde kullanılanları ve hastalık yapanları dışında büyük çoğunluğu tanımlanamamıştır.
- Bakteriler, ilk defa Antonie Van Leeuwenhoek (Anton Van Lövenhok) tarafından basit ışık mikroskobunda su damlacığı içinde gözlenmiştir.
Antonie Van Leeuwenhoek (1675):
- Çağına göre modern sayılabilecek bir mikroskop geliştirdi.
- Kirli sulardan örnekler alarak bazı canlıları gözlemlemiştir.
- İlk kan hücrelerini gözlemledi.
Bakterilerin Genel Yapısı ve Özellikleri
1- Çeşitleri ve sayıları çok fazladır.
2- Toprağın derinliklerinde, tatlı ve tuzlu sularda, havada, diğer canlıların üzerinde , bitki ve hayvan ölülerinde , buzullarda (- 800C ) ya da kaplıcalarda (+850C ) bakterilere rastlanabilir.
3- Prokaryot hücre yapısına sahiptirler. Yani zarla çevrili çekirdek ve organelleri yoktur.
4- Tek hücreli canlılardır. (Koloni oluşturabilirler.)
5- Halkasal DNA ya sahiptirler.
6- Genellikle hücre çeperleri bulunur. Hücre çeperleri Peptidoglikan yapıdadır.
7- Hücre duvarından dolayı endositoz yapamazlar.
8- Bazı bakterilerde hücre duvarının üzerinde polisakkaritden oluşmuş koruyucu bir kapsül bulunabilir.
Kapsül, bakterilerin dirençli olmalarını sağlar. Kapsüllü bakteriler hastalık yapıcıdır. Patojen olarak adlandırılır.
Bakterilerin Hücre Yapısı :
1- Prokaryot hücre yapısına sahip tek hücreli organizmalardır.
2- Tüm bakterilerde hücre zarı vardır. Diğer tüm hücrelerde olduğu gibi hücre zarı bakteri hücresine şekil verir ve onu dış etkilerden korur.
3- Hücre duvarı:
Hücre duvarı tüm bakterilerde ortak olarak bulunur ve hücreyi dış etkilerden korur.
Bakterilerin hücre duvarı Peptidoglikan yapıdadır.
Peptidoglikan; polisakkaritlerin, amino asitlerle (kısa peptit zincirleri ile) bağlanması ile meydana gelir. Bu duvar bazılarında kalın bazılarında incedir. Bu durum sınıflandırılmasında kullanılır. (Gram (+) pozitif ve Gram (–) negatif bakteri)
4- Kapsül:
Bazı bakterilerde kapsül bulunur. Kapsül, hücrenin daha dayanıklı olmasını sağlayan bir yapıdır. Patojen (hastalık yapan) bakteriler kapsüllüdür.
(Örneğin; Verem.Tifo,tifüs, Tetanoz, Cüzzam, Zatürree, Dizanteri, Difteri, Kolera, gibi.)
5- Kamçı;
Bazı bakterinin yapısında ( Suda yaşayan bakterilerde) aktif hareketlerini sağlayan kamçı bulunur.
Kamçının yeri ve sayısı farklılık gösterebilir.
( Not: Prokaryotların kamçıları ise Flagellin proteininden Ökaryotların kamçıları ise Tübülin proteininden, oluşmuştur.)
( Aktif hareket edemeyen bakteriler bakteriler toz parçacıkları ve su damlacıkları ile pasif olarak hareket eder.)
6- Pillus (Pili);
Bazı bakterilerde, hücreden çıkan çok sayıda kısa uzantılar bulunur. Pillus denilen bu yapılar bakterilerin yüzeylere ve birbirlerine tutunmasını sağlar.
Pilluslar aynı zamanda Konjugasyon sırasında iki bakteri arasında kurulan köprü̈ nün oluşmasını sağlayarak bakteriler arasında DNA aktarımında görev alır.
7- Sitoplazma;
Tüm bakteri hücrelerinde bulunur ve diğer tüm hücreler gibi metabolik olaylarının gerçekleştiği kolloidal (yarı akışkan) sıvı halindedir.
Sitoplazmasında DNA, RNA ve ribozom bulunur. Bunlar dışında metabolizması ile ilgili diğer organik ve inorganik maddeler de vardır.
Zarlı organelleri bulunmaz. Sadece zarsız ribozom organeline sahiptirler.
8- DNA;
Bakteri hücrelerinin DNA ‘ sı sitoplazma içine dağılmış durumdadır.
DNA ‘ ları halkasal bir yapıya sahiptir.
DNA’larının etrafında histon proteinleri yoktur.
DNA sitoplazma içine dağılmış durumdadır. DNA sı halkasal ve haploit ( n ) kromozomludur.
Bakterinin kromozomunun sitoplazma içinde bulunduğu bölgeye çekirdek alanı denir.
9- Bazı bakterilerde halkasal DNA’nın dışında Plazmit adı verilen yapılar da bulunmaktadır.
Plazmitler, küçük (birkaç genden oluşmuş) halkasal yapıya sahip ve kendini bağımsız olarak eşleye bilen DNA parçacıklarıdır.
Plazmit DNA ‘lar, bakterilerin antibiyotiklere ve kimyasal maddelere karşı direnç kazanmasını sağlar. Böylece zor çevre şartlarına daha dayanıklı bakteriler oluşur.
Konjugasyon da bakteriler arsında plazmit DNA aktarımı gerçekleşir.
Dikkat Et!
- Plazmitler bakterinin yaşaması ve çoğalmasında etkili değildir.
- Bir bakterinin antibiyotiklere karşı direnç kazanması plazmitlerin konjugasyonu ile sağlanır.
- Hemen hemen bilinen bütün plazmitler çift zincirli DNA taşırlar. Plazmitlerin çoğu halkasal olmakla birlikte, çok sayıda doğrusal plazmit olduğu da bilinmektedir.
- Plazmitlerle kromozomlar arasındaki temel fark, plazmitlerin sadece zorunlu olmayan (fakat sıklıkla çok faydalı olan) genleri taşımasıdır.
- Plazmitler faklı sayılarda bulunabilir.
10- Tüm hücreler gibi ribozom organeline sahiptir.
•Protein sentezi yaparlar.
•Ribozomların bir araya gelerek oluşturduğu poliribozom yapısı bakterilerde gözlenir.
11- Fotosentez yapan bakterilerde (Fotoototrof bakterilerde) Klorofil bulunur. (Kloroplast bulunmaz.)
12- Mezozom:
•Mezozom hücre zarının içeriye doğru kıvrılması ile oluşur.
•Mezozom yapısı, Oksijenli solunum yapan bakterilerde (aerob bakterilerde) bulunur.
•Mezozom, ökaryot hücrelerdeki mitokondrinin yaptığı görevi yapar, yani hücresel solunum yaparak enerji üretir. ETS (Elektron Taşıma Sistemi) mezozomlarda bulunur.
•Oksijenli solunum tepkimeleri için gereken enzimler mezozomda ve hücrenin sitoplazmasında bulunur.
13- Depo polisakkaritleri ‘’ glikojendir.’’ Yani karbonhidratları glikojene dönüştürerek depo ederler.
14- Bakterilerin canlılık için en önemli görevi madde döngüsünü sağlamaktır.
•Saprofit (çürükçül)canlıların ölü ve atıklarını parçalayarak yeniden döngüye katılmalarını sağlamaktır.
•Bakteriler koful oluşturamadığı için ekzositoz yapamazlar.
•Saprofit bakteriler, hücre dışına gönderecekleri enzimleri (proteinleri) ‘’Translokaz’’ adı verilen taşıyıcı proteinler yardımıyla taşırlar.
UNUTMA !
- Hücre zarı, hücre duvarı, ribozom, sitoplazma, kromozomal DNA, RNA tüm bakterilerde ortak olarak bulunan yapılardır.
- Kapsül, plazmit, klorofil, mezozom, kamçı bazı bakterilerde bulunan yapılardır.
Bakterilerde Gen Aktarımı
1- KONJUGASYON:
- Konjugasyon ile aynı tür farklı kalıtsal özelliğe sahip iki bakteri arasında TEK YÖNLÜ gen aktarımı gerçekleşir.
- Konjugasyon olayında bakterilerin sahip olduğu pilus adı verilen uzantıları işlev görür.
- Pilluslar aracılığıyla iki bakteri arasında bağlantı sağlanır ve sitoplazmik bir köprü kurulur.
- Bakterilerden biri sahip olduğu plazmiti kopyalar (replikasyon) ve kopyalanmış plazmiti köprü aracığı ile diğer bakteriye gönderir.
- Konjugasyon tamamlandığında birey sayısı değişmediğinden bu bir üreme değildir.
- Ancak genetik çeşitliliği artıran bir olaydır.
- Çevre şartlarına ve antibiyotiklere karşı direnç kazanmış bir bakteri kısa süre içerisinde konjugasyon ile diğer bakterilerin de antibiyotiklere ve olumsuz şartlara dirençli hale gelmesini sağlar.
DİKKAT ET !
- Paramesyumlar ( Terliksi hayvan) arasında da konjugasyon olayı görülür.
- Bakteri ve Paramesyum konjugasyonu birbirinden farklıdır.
Bakterilerde Görülen Konjugasyon:
- Tek yönlü bir gen aktarımı gerçekleşir. Yani sadece bir bakteriden diğerine gen aktarımı olur. Sonuçta canlı sayısında bir artış olmaz ve bu nedenle de üreme olarak kabul edilmez.
Paramesyumlarda Görülen Konjugasyon:
- Çift yönlü yani karşılıklı bir gen aktarımı gerçekleşir. Sonuçta canlı sayısı artar.
- Dolayısıyla da paramesyumlar arası gerçekleşen konjugasyon üreme olarak kabul edilir.
Hatırlatma:
- Paramesyum (terliksi hayvan) tek hücreli silli protista çeşidi.
2- TRANSFORMASYON:
- Ortamda bulunan Serbest DNA parçalarının uygun enzimler yardımıyla alıcı bir hücreye ( bakteri veya arke olabilir.) katılması ve genetik değişiklik ortaya çıkarması işlemidir.
3- TRANSDÜKSİYON:
- DNA aktarımının bir bakteriden diğer bakteriye virüs aracılığı ile gerçekleşmesidir.
UNUTMA !
Bakterilerde genetik çeşitlilik mutasyon sonucu da ortaya çıkabilir.
Bakterilerde Adaptasyon:
Bazı bakteriler ( özellikle çubuk şeklinde olanlar) uygun olmayan ortam şartlarında hayatta kalabilmek için Endospor oluşturur. Endospor oluşturan bakteri olumsuz çevre koşullarına karşı daha dayanıklı bir hale dönüşür.
Bakterilerdeki endospor oluşumu zor ve kötü olan ortam şartlarından korunmak için gerçekleşir. Üreme amaçlı olarak oluşturulmaz.
Endospor, bakterinin yaşamasına izin vermeyen çevre şartları, yaşaması için uygun hâle geldiğinde tekrar bakteriye dönüşür.
Endospor durumundaki bakterinin metabolizma hızı ancak canlılık özelliklerini sürdürebilecek kadardır (bazal metabolizma) ve bu süreçte üreme gerçekleşmez.
Bazı endosporlar yüzlerce yıl bu hâlde kaldıktan sonra tekrar bakteri hâline dönüşebilir.
Endospor halindeki bakteri, yüksek sıcaklık, basınç, tuz ya da pH değişimine dayanabilir.
Endospor Oluşurken;
- Kopyalanmış DNA dayanıklı bir örtü ile kaplanır, DNA’nın niteliği ve niceliği değişmez.
- Çok az miktarda sitoplazma bulunur. Varsa kamçı gibi yapıları atılır.
- Bakteri su kaybeder.
- Metabolizma hızı düşer,
- Enzim faaliyetleri azalır.
Bakterilerde Üreme:
- Bakterilerde eşeysiz üreme görülür.
- Genetik çeşitliliğe neden olmaz. Oluşan yeni bakteriler eski bakterinin genetik olarak kopyasıdır.
- Bakteriler enine ikiye bölünerek çok hızlı bir şekilde ürer.
- Bakteriler uygun şartlarda yaklaşık 20 dakikada bir bölünerek sayısını 2, 4, 8, 16, şeklinde geometrik dizi ile sayılarını arttırırlar. Ancak besin sıkıntısı, atık madde çoğalması ve sıcaklık artması gibi sebepler nedeniyle bölünme önce yavaşlar sonra durur.
» Bakterilerin enine ikiye bölünerek gerçekleştirdiği eşeysiz üreme tam anlamıyla bir Mitoz bölünme değildir.
» Bakterilerde gerçekleşen eşeysiz üreme ‘’ Amitoz Bölünmedir.’’
- Bu bölünmede ilk olarak DNA eşlenir. Hücre büyüklüğü ilk hâlinin iki katı olana kadar uzar.
- Daha sonra hücre zarı ve hücre duvarı orta kısımdan içeri doğru girinti oluşturur.
- Bu girinti hücre ortasında birleşerek hücreyi ikiye ayırır.
Bakterilerin Üreme Hızını Düşüren Faktörler:
- Besin yetersizliği, metabolik artıkların artması, pH değerlerinin değişmesi, susuzluk, antibiyotikler, yüksek ve düşük ısıdır.
Amitoz Bölünme:
- İğ iğliği oluşmaz.(Çünkü sentrozom organeli yok. Bu durum bölünmenin daha kısa sürede gerçekleşmesini sağlar.)
- Önce DNA kendini eşleyerek çoğalır. Sonra hücre duvarı ve zarı içere çökerek sitoplazma bölünür.
DİKKAT ET!
- Bakteriler haploit ( n) kromozomlu olduğu için mayoz bölünme ve döllenme olayları görülmez.
- Bakterilerin üremesi sırasında gerçekleşen bölünme mitoz bölünme değildir.
Bakterilerde Beslenme:
♦Bakteriler beslenme şekillerine göre iki grupta toplanabilir. Bunlar:
1- Ototrof bakteriler
a- Fotoototrof bakteriler
b- Kemoototrof bakteriler
2- Heterotrof Bakteriler
a- Saprofit bakteriler
b- Parazit bakteriler
1- Ototrof Bakteriler:
- İnorganik maddeleri organik madde haline getirerek kendi besinini üretebilen bakterilerdir.
- CO2 özümlemesi yaparlar.
a- Fotoototrof bakteriler:
Fotosentez yapan bakterilere denir.
Besinini üretirken ışık enerjisi kullanan fotoototrof bakteriler sitoplazmalarında klorofil taşırlar.
Azot döngüsünde görev yapabilirler.
NOT:
⇒Bazı bakterilerde fotosentez sonucu oksijen ( O2 ) açığa çıkmaz.
•Fotosentez yaparken karbondioksit ( CO2 ) ile birlikte su ( H2O ) kullanan bakteriler tepkime sonucu oksijen ( O2 ) açığa çıkar.
Ancak;
•Su ( H2O ) yerine hidrojen sülfür ( H2S ) kullananlarda ( Mor Sülfür bakterileri ) O2 yerine kükürt ( S ) açığa çıkar.
•Su ( H2O ) yerine hidrojen gazı ( H2 ) kullananlarda ( Hidrojen bakterileri ) O2 yerine iç bir yan ürün açığa çıkmaz.
b- Kemoototrof bakteriler:
- Kemosentez yapan bakterilere denir.
- Klorofilleri yoktur. Güneş enerjisini kullanmazlar.
- İnorganik maddeleri oksitleyerek elde ettikleri kimyasal enerjiyi besin sentezinde kullanırlar.
- Atmosfere O2 vermezler. Kemosentez sonucu oksijen oluşur. Ancak bu oksijeni inorganik maddeleri oksitlemek için kendileri kullanırlar. Bu nedenle oluşan oksijeni atmosfere vermezler.
- Azot döngüsünde çok büyük öneme sahiptirler.
2- Heterotrof Bakteriler:
- Kendi besinini üretemeyen, İhtiyaç duyduğu organik maddeleri dışarıdan hazır alan bakterilerdir.
- CO2 özümlemesi yapamazlar.
a- Saprofit bakteriler:
- Organik maddeleri, güçlü sindirim enzimlerini dışarı salgılayıp parçalayarak hücre içine alan bakterilere saprofit (çürükçül, ayrıştırıcı) bakteri denir.
- Saprofit bakteriler hücre zarından geçebilecek hale getirdikleri organik maddeleri solunum reaksiyonları ile inorganik hale getirerek madde döngüsünde rol oynarlar.
- Ölüleri ve organik atıkları inorganik madde olan amonyağa ( NH3 ) kadar ayrıştırırlar.
- Hücre dışı sindirim yaparlar. ( Yani, besini hücre dışında parçalar, sindirir ve o şekilde hücre içine alırlar.)
- Madde döngüsünde görev alırlar.
b- Parazit bakteriler:
- Organik maddeleri sindirecek enzimlere sahip olmadıklarından besinleri sadece hücre zarından geçebilecek
- büyüklükteyken (monomer) alabilen bakterilere parazit bakteri denir.
- Bu bakteriler sindirilmiş besinlerin hazır bulunduğu yerlerde yaşarlar. (sindirim sistemi, kan…)
- Bulundukları ortama toksik madde bıraktıklarından patojendirler. (hastalık yapıcı.)
NOT !
Bakterilerde parazit yaşam dışında mutualist ( + , + ) ve kommensalizm ( + , 0 ) yaşamda görülür.
Bakterilerde Solunum:
⇒Bakterilerde Solunum dört grupta incelenir.
1- Zorunlu Aerob (oksijenli)bakteriler:
- Sadece Oksijenli ortamda solunum yaşar ve çoğalırlar.
2- Zorunlu Anaerob ( oksijensiz) bakteriler: :
- Sadece Oksijensiz ortamda solunum yaşar ve çoğalırlar. Bu bakterilere oksijen zehir etkisi yapar ve oksijenli ortamda yaşayamazlar.
3- Geçici (Fakültatif) Aerobik bakteriler:
- Normalde oksijensiz solunum yaparlar ancak zorunlu durumlarda oksijenli solunumda yaparak yaşayabilirler.
4- Geçici (Fakültatif) Anaerobik bakteriler:
- Normalde oksijenli solunum yaparlar ancak zorunlu durumlarda oksijenli solunumda yaparak yaşayabilirler.
Yararlı Bakteriler :
- Otçul hayvanların bağırsağında selüloz sindirimini sağlayan bakteriler, saprofit bakteriler, azot bağlayıcı bakteriler, nitrifikasyon bakterileri yararlı bakterilere örnektir.
1- Ölü hayvan ve bitki artıklarının ayrışmasında,
2- Besin yapımında,
3- İlaç üretiminde,
5- Çevre kirliliği ile mücadelede,
6- Bazı bakterilerin yaşam alanını bizim bağırsaklarımız oluşturur. Burada yaşayan bakteriler enzim ve vitamin ( B ve K vitamini ) üretir ayrıca besinleri sindirmemize de yardımcı olurlar.
7- Azot döngüsünde bakteriler görev yaparak madde döngülerinde yardımcı olurlar.
Zararlı Bakteriler :
- Parazit bakteriler zararlı bakterilerdendir ve patojen (hastalık yapıcı) özellik gösterirler.
- Bakterilerle bulaşan hastalıklara örnek olarak; Verem, Tifo, Tifüs, Tetanoz, Şarbon, Zatürre, Dizanteri, Kolera verilebilir.
Antibiyotik ve Bakteriler:
- Vücudumuzda bakterilerin neden olduğu hastalıkların tedavisinde antibiyotikler kullanılır.
- Yanlış̧ antibiyotik kullanımı, bakterilerin bu antibiyotiklere karsı direncini arttırabilir.
- Bakterilerin bir antibiyotiğe karşı direncini arttırması, ilgili antibiyotiğin bakteriye karşı etkin olamaması anlamına gelir.
- Bu durum, hastalığın tedavisini olumsuz olarak etkiler.
- Antibiyotikler gerekli zamanlarda, gerekli periyotlarda ve dozlarda, uygun olan hastalıklar için kullanılmalıdır.
- Bakterilerin antibiyotiğe karşı direncinin artmasında konjugasyon olayı da etkilidir.
Antibiyotik Kullanımı:
- Dünya sağlık örgütü ( WHO ) antibiyotiklerin yaklaşık yarısının gereksiz yere kullanıldığını ortaya koymuştur.
- Antibiyotikler bakterilere karşı etkilidir. Ancak virüslere etki etmez. Soğuk algınlığı, grip, nezle gibi üst solunum yolu enfeksiyonlarının çoğuna virüsler neden olduğu için bu hastalıkların tedavisi amacıyla antibiyotik kullanımı gereksizdir.
Bakterilerin Biyolojik ve Ekonomik Önemi:
1- Saprofit bakteriler organik artıkları inorganik maddeye kadar ayrıştırarak madde döngüsünün devamlılığını sağlarlar.
2- Fotoototrof bakteriler atmosfer oksijenine katkı sağlarlar.
3- Kemoototrof bakteriler nitrat tuzlarının sağlayarak madde döngüsünün devamlılığını sağlarlar.
4- Yoğurt, peynir, turşu yapımı gibi bir çok endüstriyel alanda bakterilerden yararlanılır.
5- Biyoteknolojik alanlarda ( insülin, büyüme hormonu gibi, enzim vb. moleküllerin sentezinde) bakterilerden yararlanılır.
6- Çevre kirliliği ile mücadelede bakterilerden yararlanılır. Biyoremediasyon denilen süreçte bakteriler zararlı kimyasalları zararsız hale getirir.
EK BİLGİ:
Bakterilerin Şekillerine Göre Çeşitleri:
1- Yuvarlak (Coccus) Bakteriler.
2- Çubuk (Bacillus) Bakteriler.
3- Virgül (Vibrio) Bakteriler.
4- Spiral (Spirillum) Bakteriler.
Bakterilerin Gram boyama Özelliğine Göre Çeşitleri:
1- Gram Pozitif Bakteriler.
•Gram boyası ile boyanır. Mor renkte görünür.
2- Gram Negatif Bakteriler.
•Gram boyası ile boyanmaz. Pembe renkte görünür.
KONU TARAMA
Soru :1. Bir tür bakteri, uygun besi yeri içeren beş petri kabına ekilmiştir. Bu türün farklı antibiyotiklere karşı direncini araştırmak amacıyla petri kaplarına K, L, M, N ve P antibiyotiklerinin farklı kombinasyonları eklenmiş ve kaplarda üreme olup olmadığı gözlenmiştir. Kullanılan antibiyotik kombinasyonları ve bunların eklendiği kaplardaki bakterilerin üreme durumu yandaki tabloda gösterilmiştir. (Antibiyotiklerin birbirleriyle etkileşime girmediği kabul edilecektir.)
Buna göre, bu bakteri türü hangi antibiyotiğe karşı dirençli değildir?
A) K B) L C) M D) N E) P
Cevap: 1. D
Açıklama:
•(K + L), (L + P) ve (M + P) kombinasyonlarında üreme var. Yani bu K, L, M ve P antibiyotiklerin varlığı bakterinin yaşamasına engel olamamış. Buna göre ,bu bakteri K, L, M ve P antibiyotiklerine karşı dirençlidir.
•(M + N) ve (K + N) kombinasyonlarında üreme YOK. Yani bakteri bu kombinasyonlarda canlı kalamamıştır. M ve K antibiyotiklerinin varlığı diğer kombinasyonlarda bakterinin ölmesini sağlayamadığına göre, bu durumda bakterinin ölmesini sağlayan ‘’ N ‘’ antibiyotiğidir. Bakteri ‘’ N ‘’ antibiyotiğine dirençli değildir.
Soru: 2. Bakterilerle ilgili aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır?
A) Glikozun fazlasını glikojen şeklinde depo ederler.
B) Eşeysiz olarak ikiye bölünmeyle çoğalırlar.
C) Fotosentez yapanlarda kloroplast, bulunmaz.
D) Endospor oluşumu bakterilere özgüdür.
E) Oksijenli solunum yapan bakterilerde enerji üretimi mitokondride gerçekleşir.
Cevap: 2. E
Açıklama:
A) Glikozun fazlasını glikojen şeklinde depo ederler. Doğru. ( Depopolisakkaritleri glikojendir. )
B) Eşeysiz olarak ikiye bölünmeyle çoğalırlar. Doğru. ( Hatırlatma: İkiye bölünme olayı tam anlamıyla mitoz bölünme değildir. Bakterilerde amitoz bölünme ile ikiye bölünme gerçekleşir. )
C) Fotosentez yapanlarda kloroplast, bulunmaz. Doğru. (Fotosentez yapanlarda klorofil bulunur, kloroplast bulunmaz. Çünkü, bakteriler prokaryot hücredir. Zarlı çekirdek ve organelleri yoktur. Sadece zarsız ribozom organeli vardır.)
D) Endospor oluşumu bakterilere özgüdür. Doğru. ( Endospor oluşumu olumsuz şartlara karşı bakterilere ait bir adaptasyondur.)
E) Oksijenli solunum yapan bakterilerde enerji üretimi mitokondride gerçekleşir. Yanlış. (Bakteriler prokaryotik organizmalardır. Zarlı oluşumları yoktur. Dolayısı ile mitokondrileri de yoktur. Oksijenli solunum yapanlarında mezozom denilen hücre zarının içeriye doğru kıvrılmasıyla oluşmuş yapı bulunur.)
Soru: 3. Bakterilerde üreme, aşağıdaki olaylarından hangileriyle sağlanır?
I. Konjugasyon gerçekleştirme
II. Endospor gerçekleştirme
III. Döllenme
IV. İkiye bölünme
V. Mayoz bölünme
A) Yalnız I B) III, V C) IV , V D) Yalnız IV E) I ve II
Cevap: 3. D
Açıklama:
I. konjugasyon gerçekleştirme. Yanlış. ( Konjugasyon üreme değil sadece gen aktarımıdır. Konjugasyon sonunda canlı sayısı artmaz.)
II. endospor gerçekleştirme. Yanlış. ( Endospor oluşumu üreme değildir. Sadece olumsuz şartlara karşı dayanıklı olabilmek için geliştirilen bir adaptasyondur. Endospor oluşumu ile canlı sayısı artmaz.)
III. Döllenme. Yanlış. ( Bakterilerde eşeyli üreme dolayısıyla da döllenme olmaz.)
IV. ikiye bölünme. Doğru. ( Bakteriler eşeysiz üreme ile enine ikiye bölünmeyle çoğalır.)
V. Mayoz bölünme. Yanlış. ( Bakterilerde eşeyli üreme dolayısıyla da mayoz bölünme olmaz.)
Soru: 4. Aşağıdaki olaylardan hangileri bakterilerde kalıtsal çeşitliliği neden olur?
I. Konjugasyon,
II. Transdüksiyon,
III. İkiye bölünme,
IV. Endospor oluşturma,
V. Mutasyon,
VI. Transformasyon,
A) I , III ve VI B) II, III ve V C) I, II, V ve VI D) II ve IV E) I, III, ve V
Cevap: 4. C
Açıklama:
I. Konjugasyon. Doğru. ( Bakteriler arası sitoplazmik köprü ile gen aktarımıdır. Çeşitlilik sağlanır.)
II. Transdüksiyon. Doğru. (DNA aktarımının bir bakteriden diğer bakteriye virüs aracılığı ile gerçekleşmesidir.
Çeşitlilik sağlanır.)
III. İkiye bölünme. Yanlış. (İkiye bölünme eşeysiz üremedir. Çeşitlilik sağlamaz. )
IV. Endospor oluşturma. Yanlış. (Endospor oluşumunda gen yapısı ve sayısı değişmez. Çeşitlilik oluşmaz. )
V. Mutasyon. Doğru. (Bakterilerde genetik çeşitlilik mutasyon sonucu da ortaya çıkabilir.)
VI. Transformasyon. Doğru. (Ortamda bulunan Serbest DNA parçalarının uygun enzimler yardımıyla alıcı bir hücreye (bakteri
veya arke olabilir.) katılması ve genetik değişiklik ortaya çıkarması işlemidir.)
Soru: 5. Türü bilinmeyen bir bakteri hücresinde, aşağıda verilen yapılardan hangisi kesin olarak bulunur?
I. Kamçı
II. Kapsül
III. Halkasal DNA
IV. Klorofil
V. Mezozom
VI. Ribozom
VII. Plazmit
VIII. Hücre duvarı
A) III, VI, VIII B) Yalnız III C) I ,III, VI, VII, VIII D) III, IV, V, VI E) II, III, V, VI, VIII
Cevap: 5. A
Açıklama:
I. Kamçı. Her bakteride bulunmaz. Bazı bakterilerde özellikle suda yaşayan bakterilerde bulunur.
II. Kapsül. Her bakteride bulunmaz. Patojen yani hastalık yapıcı bakterilerde bulunur.
III. Halkasal DNA. Kesin bulunur.
IV. Klorofil. Her bakteride bulunmaz. Fotoototrof yani fotosentez yapan bakterilerde bulunur.
V. Mezozom. Her bakteride bulunmaz. Oksijenli solunum yapan bakterilerde bulunur.
VI. Ribozom. Kesin bulunur.
VII. Plazmit. Her bakteride bulunmaz. Bazı bakterilerde bulunur.
VIII. Hücre duvarı. Kesin bulunur.
UNUTMA !
Hücre zarı, hücre duvarı, ribozom, sitoplazma, kromozomal DNA, RNA tüm bakterilerde ortak olarak bulunan yapılardır.
Kapsül, plazmit, klorofil, mezozom, kamçı bazı bakterilerde bulunan yapılardır.
Soru: 6. Bakterilerdeki endospor oluşumu ve konjugasyon sırasında aşağıdaki olaylardan hangisi ortak olarak görülür?
A) Metabolizmanın yavaşlaması
B) DNA eşlenmesi
C) Sitoplazmik köprü oluşumu
D) Tek yönlü gen aktarımı
E) Genetik çeşitliliğin artması
Cevap: 6. B
Açıklama:
A) Metabolizmanın yavaşlaması. Ortak değildir. (Sadece endospor durumunda görülür.)
B) DNA eşlenmesi. Ortaktır. (Endospor oluşumunda DNA nın tamamı replikasyon olur. Konjugasyonda ise sadece DNA parçası olan aktarılacak plazmit replikasyon olur. Sonuçta her iki olayda da replikasyon olayı gerçekleşir.)
C) Sitoplazmik köprü oluşumu. Ortak değildir. (Sadece konjugasyon durumunda görülür.)
D) Olay sırasında sitoplazma miktarı azaltılır. Ortak değildir. (Sadece endospor durumunda görülür. Endospor durumunda, tüm metabolik faaliyetler azaltılıp az bir sitoplazma ile kopyalanmış DNA dayanıklı bir örtü ile kaplanır. Varsa kamçı gibi yapılar atılır. )
E) Genetik çeşitliliğin artması. Ortak değildir. (Sadece konjugasyon durumunda görülür.)
Soru:7. Bazı bakterilerin özellikleri verilmiştir.
- Hücre dışı sindirim enzimlerine sahiplerdir.
- Patojendir.
- İnorganik maddeleri klorofili kullanarak organik maddelere dönüştürürler.
- Ortamdaki Oksijen zehir etkisi yapar. Sadece oksijensiz ortamda yaşarlar.
Aşağıdaki bakterilerden hangisinin özelliği verilmemiştir?
A) Zorunlu anaerob (oksijensiz ) bakteri
B) Parazit bakteri
C) Kemoototrof bakteri
D) Fotoototrof bakteri
E) Saprofit bakteri
Cevap: 7. C
Açıklama:
- Hücre dışı sindirim enzimlerine sahiplerdir. Saprofit bakteri.
- Patojendir. Parazit bakteri.
- İnorganik maddeleri klorofili kullanarak organik maddelere dönüştürürler. Fotoototrof bakteri.
- Ortamdaki Oksijen zehir etkisi yapar. Sadece oksijensiz ortamda yaşarlar. Zorunlu anaerob (oksijensiz ) bakteri.
- İnorganik maddeleri oksitleyerek güneş ışığına ihtiyaç duymada organik maddelere dönüştürürler. Kemoototrof bakteri.
Soru:8. Bakteri hücrelerinde aşağıda verilen metabolik olaylardan hangileri ortak olarak gerçekleşir.
I. Amino asit (n) →→→ protein + (n– 1) H2O
II. Glikoz (n) →→→ Glikojen + (n– 1) H2O
III. C6H12O6 →→→ 6 H2O + 6 H2O + ATP
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III
Cevap: 8. D
Açıklama:
I. Amino asit ( n ) →→→ protein + (n– 1) H2O . Ortaktır. ( Tüm bakterilerde ribozom organeli vardır. Ribozom organelleri ile kendi proteinlerini üretirler.)
II. Glikoz n) →→→ Glikojen + (n– 1) H2O . Ortaktır. ( Tüm bakteriler glikozun fazlasını glikojene çevirerek depo eder. Monosakkaritlerin bir araya gelerek oluşturdukları polisakkarit tepkimeleri sonucunda da kullanılan monomer sayısından bir eksik su açığa çıkar.)
III. C6H12O6 →→→ 6 H2O + 6 H2O + ATP . Ortak değildir. ( Bu tepkime hücresel solunum tepkimesidir. Bakterilerde solunum farklı şekillerde gerçekleşebilir. Verilen tepkimede oksijen kullanılmadan ATP üretimi gerçekleşmiş. Ancak oksijen kullanarak yani oksijenli solunum yaparak ATP üreten bakterilerde vardır.)
Cevap: 9. E
Açıklama:
I. grafik: Ribozom organeli tarafından gerçekleştirilen protein sentezidir. Yani Ribozom organeline ihtiyaç vardır.
II. grafik: CO2 özümlemesi ile glikoz yani organik madde üretimidir. Bu olay fotoototrof bakteride klorofil pigmenti ile gerçekleşir. Bunun için kloroplast organeline ihtiyaç duymaz zaten de kloroplast organeli yoktur. Ayrıca kemoototrof bakteriler klorofil pigmentini kullanmadan inorganik maddeleri oksitleyerek de CO2 özümlemesi ile glikoz yani organik madde üretir. Bu olay için özelleşmiş bir organele ihtiyaç duymazlar.
III. grafik: Hücresel solunum olayını ifade eder. Yani glikozun parçalanıp ATP elde edilmesidir. Oksijenli solunum yapan bakteriler bu olayı mezozom denilen yapıyla gerçekleştirirken, oksijensiz solunum yapan bakteriler bu olay için hiçbir özelleşmiş organel veya yapıya ihtiyaç duymazlar.
Soru:10. Aşağıdaki tabloda K ve L bakterilerine ait bazı özellikler verilmiştir.
Buna göre, K ve L bakterileri için verilen açıklamalardan hangileri doğrudur?
I. K bakteri türünde fotofosforilasyon gerçekleşir.
II. L bakteri türünde inorganik madde oksidasyonu gerçekleşir.
III. K ve L bakteri türleri atmosfer oksijenine katkı sağlar.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I , II ve III
Cevap: 10. B
Açıklama:
I. K bakteri türünde fotofosforilasyon gerçekleşir. Doğru. ( Klorofil olması ve CO2 özümlemesi bu bakterinin fotosentez yapabildiğini gösterir. Yani fotoototrof bakteridir. Bu durumda güneş enerjisini kullandığına göre fotofosforilasyon y)ani ışık enerjisiyle ATP üretimi gerçekleştirir.)
II. L bakteri türünde inorganik madde oksidasyonu gerçekleşir. Doğru. ( Klorofil olmaması ancak CO2 özümlemesi bu bakterinin kemosentez yapabildiğini gösterir. Yani kemoototrof bakteridir. Bu durumda inorganik maddeleri oksitleyerek
Besin üretimi gerçekleştiriyordur.)
III. K ve L bakteri türleri atmosfer oksijenine katkı sağlar. Yanlış. ( K bakterisi yani fotoototrof bakteriler fotosentez sonucu oluşan O2 ‘ yi atmosfere O2 verirler. L bakterisi yani kemoototrof bakterilerin yaptıkları kemosentez sonucu da oksijen oluşur. Ancak bu oksijeni inorganik maddeleri oksitlemek için kendileri kullanırlar. Bu nedenle oluşan oksijeni atmosfere vermezler.)
ARKELER
Arkelerin Genel Yapısı ve Özellikleri
1- Arkebakteriler alemindeki canlılar, prokaryot hücre yapısına sahip tek hücreli canlılardır. Yani, zarlı çekirdek ve organelleri yoktur.
2- Sadece ribozom organelleri vardır.
⇒Arkelerin ribozomları daha çok ökaryot hücre ribozomlarına benzediğinden bakterilerden farklı olarak antibiyotiklerden etkilenmezler.
3- Arkebakteriler birçok alanda bakterilerden ayrılır.
4- Arkebakterilerin yaklaşık %20’lik bir kısmı aşırı soğuk, aşırı sıcak ya da aşırı tuzlu gibi ekstrem koşullarda yaşayabilir.
Arkelerin Hücre Yapısı :
1- Prokaryot hücre yapısına sahiptirler.
2- Arkebakterilerin büyük bir çoğunluğunda hücre duvarı vardır. Ancak bakterilerden farklı olarak hücre duvarında peptidoglikan tabaka bulunmaz. Hücre duvarı hiç olmayan arkelerde vardır.
3- DNA’ları histon proteinleri ile çevrilidir. Bu yönden ökaryot hücrelere benzerler. ( Bakterilerin DNA ‘ larının üzerinde histon veya başka bir protein kılıf yoktur. Bakteri DNA ‘ ları çıplaktır.)
4- Arkebakterilerde hücre zarında dallanmış̧ lipitlere rastlanır. ( Bu yönde de bakterilerden farklıdır.)
- Arkelerin sitoplazmik zarları diğer tüm canlıların zarlarından oldukça farklıdır.
- Bu farklılık temel olarak zarlarda yer alan yağ moleküllerinin yapılarından kaynaklanıyor.
- Yağ molekülündeki bu yapısal özelliklerin arkelerin yüksek sıcaklığa, asitliğe ve basınca dayanıklı olmasında önemli olduğu belirlenmiş bulunuyor.
5- Arkelerde, bakterilerde olduğu gibi bazılarında plazmitler bulunur ve konjugasyon görülebilir.
6- Depo karbonhidratı glikojendir.
7- Ribozom organeli vardır.
- Ancak, rRNA yapısı bakterilerden farklı olduğu için bu duruma bağlı olarak ribozom yapısı da farklılık gösterir.
8- Kemoototrof ve heterotrof olarak beslenenleri vardır.
⇒Bazı çeşitleri, ışık enerjisi kullanarak ATP sentezler. Bu sırada besin üretimini gerçekleştirmez. Bu nedenle bu olay fotosentez değildir. Fotoototrof türleri yoktur.
9- Bilinen arkelerin çoğu kemosentetikdir. Saprofit ve parazit olanı yoktur.
DİKKAT ET !
- Mutualist ya da kommensal yaşayan bakteri türleri vardır.
- Ancak arkebakterilerin parazit olan ya da patojen türlerine rastlanmamıştır.
- Günümüzde tanımlanan arkelerin hastalık yapıcı ve endospor oluşturan formu yoktur
Arkelerin Bakterilerden Farklı Yönleri:
1- Hücre zarındaki yağlarının ( lipit kompozisyonları) farklı olması.
2- Hücre duvar yapısında peptidoglikan tabakası bulunmaması.
3- Halkasal DNA‘ sının protein kılıf ( histon protein) ile örtülü olması. (Ökaryot hücrelerle benzer özellik.)
4- ribozomal RNA’larındaki ( rRNA ) genetik dizilimlerinin farklı olması.
Bakteriler ve Arkelerin Benzer Özellikleri
- Gram boyama tekniği ile boyanma.
- Biyoteknolojik yöntemlerde kullanılma.
- Çekirdek zarı bulundurmama.
- Zarlı organel bulundurmama.
- Yuvarlak veya çubuk şekilli olma.
- Halkasal DNA’ya sahip olma.
ARKELERİN ÇEŞİTLERİ:
» Arkeler yaşadıkları çevresel koşullara göre dört gruba ayrılır. Bunlar:
1- Metanojenler ( Metan gazı üretenler.)
2- Halofiller ( Aşırı tuz seveneler.)
3- Termofiller ( Aşırı sıcak seveneler.)
4- Psikrofiller ( Aşırı soğuk seveneler.)
1- Metanojenler ( Metan gazı üretenler = Metanojenik Arkeler )
- Metan gazı ( biyogaz ) üreterek oksijensiz ortamda yaşayan canlılardır.
- Bu canlılar CO2’yi hidrojen ile birleştirip metan (CH4) gazı oluşturarak enerji elde ederler.
- Metanojenler, bu enerjiyi besin üretiminde kullanır.
- Oksijensiz ortamlarda yaşarlar. Yani, Zorunlu anaerobdurlar. Oksijen zehir etkisi yapar.
- Çöp, bataklık, lağım suları, gübrelerde, çöplerde ve otçul memelilerin sindirim kanalı (selüloz sindirimi) gibi yerlerde yaşarlar.
- Günümüzde pis su arıtımında Metanojenik arkelerden yararlanılmaktadır.
- Ayrıca bazı çiftliklerde, gübre ve çöpler bunların aktiviteleri sonucu metan gazına dönüştürülür ve bu gaz yakıt olarak kullanılır.
CO2 + 4 H2 → CH4 (metan) + 2 H2O + Enerji
- Metan sera gazlarından biridir.
2- Aşırı Tuzcullar (Halofiller)
- Bu canlılar Kızıl Deniz, Tuz Gölü, yapay olarak oluşturulan tuz gölleri, tuzlanmış balık, et ve sucuk gibi gıdaları yaşam alanı olarak seçerler
3- Termofiller ( Aşırı Sıcak sevenler )
- Derin deniz diplerindeki termal çukurlar, yanardağ̆ bacaları ya da gayzer havzaları gibi çok sıcak ortamlarda yaşayabilirler.
- Bu canlılar için en uygun sıcaklıklar 65-85 0C arasında değişmekle birlikte bazı türler çoğalabilmek için çok yüksek sıcaklıklara ( 1050C ve daha yüksek sıcaklıklara ) ihtiyaç duyarlar.
4- Psikrofiller ( Aşırı Soğuk sevenler )
- Çok soğuk ortamlarda yaşayan bakterilerdir.
- Soğuk seven arkeler nerdeyse suyun donma noktasındaki ekstrem yaşam şartlarına direnç gösterirler.
- Bu bakterilerin çoğu ( % 80’ inden fazlası) 50 C nin altındaki sıcaklıklarda yaşarlar.
- Endüstride sütün yapımında ve peynirin olgunlaştırılmasında kullanılırlar.
Arkelerin Biyolojik ve Ekonomik Önemi:
1- Çok sıcak ve çok soğuk ortamlarda yaşayan arkelerin bu koşullarda çalışan enzimleri de endüstride kullanılır.
2- Metallerin bulaşması ile kirlenmiş suların arıtılması, kalitesi düşük cevherlerin işlenmesi ve yeniden kullanılabilir hale gelmesi gibi alanlarda arkebakteriler kullanılır.
3- Atık maddelerin zehir özelliklerinin azaltılmasında kullanılırlar.
4- Çiftliklerde çöpler ve hayvan gübresi üzerinde gelişebilen metanojen arkeler ise biyogaz olarak adlandırdığımız metan gazını oluşturur.
5- Metanojenlerin bazıları inek, deve gibi geviş getiren otçul canlıların sindirim sisteminde, termitlerin arka bağırsağında yaşar ve selülozun sindirimi için gerekli enzimi üretir.
6- Boya endüstrisinin anaerobik arıtma tanklarında bulunan atık suyun yeniden temizlenmesinde de arkelerden yararlanılmaya başlanmıştır.
KONU TARAMA
Soru: 1. Aşağıdakilerden hangisi yalnızca arkelerin işlevi ile gerçekleşebilir?
A) Penisilin (antibiyotik çeşidi) üretimi
B) Sütten peynir üretimi
C) Etil alkol üretimi
D) Karbon dioksit kullanarak metan gazı üretimi.
E) Sirke üretimi.
Cevap:1. D
Açıklama:
A) Penisilin (antibiyotik çeşidi) üretimi. Bakterilerin işlevi ile gerçekleşir.
B) Sütten peynir üretimi. Bakterilerin işlevi ile gerçekleşir.
C) Etil alkol üretimi. Hem prokaryotlarda, hem de ökaryotlarda olmasına karşın etil alkol fermantasyonu herhangi bir organel içinde gerçekleşmez. Yani Sitoplazmada başlar, sitoplazmada biter. Bazı bakteriler, maya hücreleri ( bira mayası =maya mantarı ) ve bitki tohumlarında görülür.
D) Karbon dioksit kullanarak metan gazı üretimi. Arkelerin işlevi ile gerçekleşir. Sadece metanojen arkeler metan gazı üretirler. CO2 + 4 H2 → CH4 (metan) + 2 H2O + Enerji
E) Sirke üretimi. Bakterilerin işlevi ile gerçekleşir.
Soru: 2. Arkelerle ilgili, aşağıdaki yargılardan hangileri yanlıştır?
I. Fotoototrof beslenen bireyleri vardır.
II. Bazı türlerine oksijen zehir etkisi yapar.
III. Bütün bireyleri protein sentezler.
IV. Bazı özellikleri açısından ökaryot hücrelere benzerler.
V. Antibiyotiklerden etkilenmezler.
VI. Saprofit türleri vardır.
A) Yalnız I B) II , V , VI C) I , III , IV D) I , II , V, VI E) I ve VI
Cevap:2. E
Açıklama:
I. Fotoototrof beslenen türleri vardır. Yanlış. (Bazı çeşitleri, ışık enerjisi kullanarak ATP sentezler. Bu sırada besin üretimini gerçekleştirmez. Bu nedenle bu olay fotosentez değildir. Arkelerin birçoğu kemosentez yapar. Ancak fotosentez yapan arke yoktur. Fotoototrof türleri yoktur.)
II. Bazı türlerine oksijen zehir etkisi yapar. Doğru. (Metanojen arkeler ,oksijensiz ortamlarda yaşarlar. Yani, Zorunlu anaerobdurlar. Oksijen zehir etkisi yapar.)
III. Bütün türleri protein sentezler. Doğru. ( Ribozom organeline sahiptirler. Dolayısıyla da protein sentezi yaparlar.)
IV. Bazı özellikleri açısından ökaryot hücrelere benzerler. Doğru. (DNA’ları histon proteinleri ile çevrilidir. Bu yönden ökaryot hücrelere benzerler. (Bakteri DNA ‘ ları çıplaktır.). Ayrıca ribozomları da bakteriden daha çok ökaryot hücre ribozomlarına benzer. )
V. Antibiyotiklerden etkilenmezler. Doğru. ( Arkeler, bakterilerden farklı olarak antibiyotiklerden etkilenmezler.)
VI. Saprofit türleri vardır. Yanlış. (Bilinen arkelerin çoğu kemosentetikdir. Saprofit ve parazit olanı yoktur.)
Soru: 3. Aşağıdakilerden hangisi bakteri ve arkelerde kesinlikle ortak değildir?
A) Halkasal DNA taşıma.
B) Depo karbonhidratlarının glikojen olması.
C) Hücre duvarında peptidoglikan tabaka bulunması.
D) Plazmit DNA’ya sahip olabilme.
E) Çekirdek zarı bulundurmama.
Cevap: 3. C
Açıklama:
A) Halkasal DNA taşıma. Ortaktır.
B) Depo karbonhidratlarının glikojen olması. Ortaktır.
C) Hücre duvarında peptidoglikan tabaka bulunması. Ortak değildir. ( Arkelerin bazılarında hücre duvarı hiç yoktur. Hücre duvarı olan arkelerin duvar yapısında peptidoglikan baka bulunmaz. Bakterilerin hücre duvar yapısı peptidoglikan yapıdadır.)
D) Plazmit DNA’ya sahip olabilme. Ortaktır. (Arkelerde, bakterilerde olduğu gibi bazılarında plazmitler bulunur.)
E) Çekirdek zarı bulundurmama. Ortaktır.
Soru: 4. Metanojenik arkeler için aşağıdaki açıklamalardan hangileri doğrudur?
I. Biyogaz üretirler.
II. Oksijenli solunum yaparlar.
III. Otçul memelilerin sindirim kanalında yaşayabilirler.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: 4. D
Açıklama:
I. Biyogaz üretirler. Doğru.
II. Oksijenli solunum yaparlar. Yanlış. ( Arkeler, Oksijensiz ortamlarda yaşarlar. Yani, Zorunlu anaerobdurlar. Oksijen zehir etkisi yapar.)
III. Otçul memelilerin sindirim kanalında yaşayabilirler. Doğru.
Soru: 5. Arkelerde aşağıda verilen yapılardan hangileri bulunabilir?
I. Hücre duvarı.
II. Ribozom.
III. Mitokondri.
A) I ve II B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: 5. A
Açıklama:
I. Hücre duvarı. Doğru. ( Tüm arkelerde hücre duvarı bulunmayabilir. Ancak, hücre duvarı olanlar da vardır. Soruda ‘’olabilir?’’ dediğine göre doğru kabul edilir.)
II. Ribozom. Doğru. ( Tüm arke çeşitlerinde ,hatta tüm prokaryotlarda ribozom bulunur.)
III. Mitokondri. Yanlış.
Soru: 6. Saprofit bakterilerin beslenmesinde verilen olaylardan hangileri hücre içinde gerçekleşir?
I. Sindirim enzimlerinin sentezi.
II. Organik atıkların hidrolizi.
III. Amonyak ( NH3) oluşumu.
A) Yalınız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III
Cevap: 6. D
Açıklama:
I. Sindirim enzimlerinin sentezi. Doğru. ( Saprofit bakteriler, enzimlerini hücre içinde sentezler.)
II. Organik atıkların hidrolizi. Yanlış. (Saprofit bakteriler, enzimlerini hücre içinde sentezledikten sonra sindirim enzimlerini hücre dışına salgılayıp organik maddeleri hücre dışında hidroliz eder yani parçalar. )
III. Amonyak ( NH3) oluşumu. Doğru. (Saprofit bakteriler hücre zarından geçebilecek hale getirdikleri organik maddeleri hücre içine alarak solunum reaksiyonları ile inorganik hale getirerek madde döngüsünde rol oynarlar. Organik maddeleri, inorganik madde olan amonyağa ( NH3 ) kadar ayrıştırırlar.)
Soru: 7. Bakterilere ait aşağıdaki yapılardan hangisinin görevi yanlış verilmiştir?
A) Klorofil → CO2 özümlemesi
B) Pilus → Bakterilerin birbirine ve yüzeylere tutunması
C) Kamçı → Aktif hareket
D) Mezozom → Oksijenli solunum
E) Ribozom → Glikoz sentezi
Cevap: 7. E
Açıklama:
A) Klorofil → CO2 özümlemesi. Doğru.
B) Pilus → Bakterilerin birbirine ve yüzeylere tutunması. Doğru.
C) Kamçı → Aktif hareket. Doğru.
D) Mezozom → Oksijenli solunum. Doğru.
E) Ribozom → Glikoz sentezi. Yanlış. ( Protein sentezi yapılır.)
Soru: 8. Bir bakteri hücresinde gerçekleşen bazı metabolik olaylar yanda verilmiştir.
Buna göre, bu bakteri türü ile ilgili verilen açıklamalardan hangileri doğrudur?
I. Ototrof beslenir.
II. Protein sentezi yapar.
III. ATP sentezler.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: 8. E
Açıklama: Verilen olaylara göre;
I. Ototrof beslenir. Doğru. ( İnorganik maddeden , organik madde ürettiğine göre ototroftur.)
II. Protein sentezi yapar. Doğru. ( Tüm bakteriler protein sentezi yapar. Protein kompleks bir organik maddedir. Kompleks organik ürettiğine göre protein sentezi yapar.)
III. ATP sentezler. Doğru. ( Basit ( monomer) organik maddeleri parçalayıp , inorganik madde açığa çıkartması ATP ürettiğini gösterir.)
Soru: 9. Tüm bakterilerde verilen moleküllerden hangileri sentezlenir?
I. Glikojen
II. Enzim
III. Glikoz
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: 9. C
Açıklama:
I. Glikojen. Doğru. ( Tüm bakteriler glikozun fazlasını glikojen olarak depo eder. Yani glikozları bir araya getirerek glikojen sentezler.)
II. Enzim. Doğru. ( Tüm bakteriler protein sentezi yapar. Protein sentezi yapan bir hücre aynı zamanda enzim sentezini de yapar. Enzimler işlevsel proteindir ve ribozomlarda üretilir.)
III. Glikoz. Yanlış. ( Glikoz üretimini sadece ototrof olan bakteriler yapar. Bakterilerin çoğu kemoototroftur. )
KONU BİTTİ.
Bir yanıt yazın